De economie in het Nederlands-Duitse grensgebied

Dit artikel vergelijkt de economische prestatie en structuur in het grensgebied van Nederland en Duitsland. Het komt voort uit een samenwerking tussen het CBS, het Landesamt für Statistik Niedersachsen en het Landesbetrieb Statistik und IT-Dienstleistungen Nordrhein-Westfalen. Dit artikel past in het project “Arbeidsmarkt in de grensregio’s NL-D”. De vergelijking is uitgevoerd voor regio’s op NUTS-3 niveau: voor Nederland op het niveau van COROP-gebieden en voor Duitsland op het niveau van “Kreise”. Kreise zijn bestuurlijke regionale eenheden, terwijl de COROP-indeling een overwegend statistisch-inhoudelijke basis heeft. Als bron zijn de Nationale Rekeningen gebruikt.

Gemiddeld weinig verschil in arbeidsproductiviteit

Vergeleken met de gemiddelden voor Nederland, Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen zijn de verschillen in arbeidsproductiviteit tussen de grensgebieden relatief klein. In het grensgebied Nederland-Nedersaksen zijn de cijfers aan beide zijden van de grens bijna gelijk, terwijl in het grensgebied Nederland-Noordrijn-Westfalen voor Nederland een kleine plus resteert.

Grote verschillen in arbeidsproductiviteit tussen individuele grensregio’s

Als de NUTS-3 regio’s in de grensgebieden tussen de landen worden vergeleken, zijn de verschillen soms groter en een enkele keer ook tegenovergesteld aan die tussen de grensgebieden als totaal. In het grensgebied Nederland-Nedersaksen heeft Delfzijl de hoogste arbeidsproductiviteit (69 duizend euro). In het aangrenzende Emden (“Kreisfreie Stadt”) en Kreis Aurich ligt deze duidelijk lager, met respectievelijk 58 en 52 duizend euro. Tussen Oost-Groningen en de aangrenzende regio’s Leer en Emsland is het beeld omgekeerd. Oost-Groningen heeft met 49 duizend euro de laagste arbeidsproductiviteit van het hele grensgebied. In Leer en Emsland is de arbeidsproductiviteit duidelijk hoger, met 57 duizend respectievelijk 59 duizend euro.

In het grensgebied Nederland-Noordrijn-Westfalen heeft Zuid-Limburg de hoogste bruto toegevoegde waarde per werkzame persoon (66 duizend euro). Dit is behoorlijk hoger dan in de aangrenzende Kreis Heinsberg, de Städteregion Aken en het nabijgelegen Düren (51, 59 respectievelijk 54 duizend euro). In Midden-Limburg is de arbeidsproductiviteit met 58 duizend euro hoger dan in de aangrenzende Kreise Heinsberg en Viersen (57 duizend euro), maar lager dan in het nabijgelegen Krefeld (62 duizend euro). Vergelijkbare verschillen zoals tussen Midden-Limburg en Heinsberg en Viersen bestaan tussen Noord-Limburg en de aangrenzende Kreisen Kleef en Viersen. De arbeidsproductiviteit in Arnhem/Nijmegen is 64 duizend euro en ligt daarmee iets meer dan 10 duizend euro hoger dan in het aangrenzende Kleef. De Achterhoek (52 duizend euro) telt lagere bedragen dan het aangrenzende Wesel en Borken, maar dezelfde waarde als in Kleef.

Diensten en nijverheid: economische structuur aan weerszijden van de grens

Zowel in het grensgebied met Nedersaksen als dat met Noordrijn-Westfalen vertoont de economische structuur aan de Nederlandse kant van de grens andere accenten. Voor een aantal regio’s aan de Duitse kant wordt de economische structuur in belangrijke mate bepaald door de nijverheid (exclusief bouw). In de Nedersaksische regio’s Emden, Emsland en Grafschaft Bentheim, enerzijds en in de Noordrijn-Westfaalse regio’s Borken en Krefeld anderzijds ligt het aandeel van de nijverheid in de bruto toegevoegde waarde boven de 30 procent. In de meeste regio’s aan de Nederlandse kant van de grens is de bijdrage van de nijverheid duidelijk lager. Daar staat tegenover dat aan de Nederlandse kant de branche overheid, zorg, cultuur, sport en recreatie in sommige regio’s een grotere rol speelt.

Een vergelijking van de branche-aandelen in de toegevoegde waarde van de direct aangrenzende regio’s aan beide zijden van de grens levert weinig nieuwe inzichten op. Niettemin vallen enkele regio’s met een afwijkend patroon op. Het betreft bijvoorbeeld het verschillend belang van de nijverheid in het noorden van het grensgebied Nederland-Nedersaksen aan weerszijden van de grens. Zo is in Delfzijl de bijdrage van de nijverheid in de toegevoegde waarde groot. Voor Delfzijl en Leer is verder het aandeel van de handel, vervoer en horeca e.d. in de toegevoegde waarde groot, terwijl deze in Aurich en Leer klein is.

Ook Noord-Limburg, in het grensgebied Nederland-Noordrijn-Westfalen, onderscheidt zich van de aangrenzende regio’s Kleef, Krefeld en Viersen aan de Duitse zijde door een hoog aandeel van handel, vervoer en horeca e.d. in de toegevoegde waarde. Daar tegenover is de zakelijke en financiële dienstverlening in de vergeleken Duitse regio’s sterker vertegenwoordigd. Arnhem/Nijmegen onderscheidt zich van het aangrenzende Kleef en Wesel door een relatief grote overheid- en zorgsector, Zuid-Limburg van Düren door een minder sterk ontwikkelde zakelijke en financiële dienstverlening in de toegevoegde waarde.

Dit project wordt in het kader van het INTERREG-programma financieel ondersteund door de Europese Unie en de INTERREG-partners.